Εικονοβιβλία για την προσφυγική εμπειρία: μια κριτική διαπολιτισμική και οπτική ανάλυση οδηγός για εκπαιδευτικούς και γονείς

Στον σύγχρονο ρευστό και αβέβαιο κόσμο οι αξίες του ανθρωπισμού δοκιμάζονται και οι σταθερές καταρρίπτονται (Bauman, 2002 · Θεοδωρίδης, 2004). Οι κοινωνίες των ανθρώπων αλλάζουν και μετατρέπονται σε πολυπολιτισμικές, καθώς παρατηρείται μεγάλη κοινωνική κινητικότητα από οικονομικά ασθενέστερες χώρες προς ισχυρότερες, ενώ εμφύλιες συρράξεις εξωθούν στην προσφυγιά μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες, οι οποίες αναζητούν ασφάλεια και προοπτική στον προηγμένο κόσμο (Castle, 2010). Η υποδοχή, διαχείριση και ένταξη των προσφυγικών και μεταναστευτικών αυτών πληθυσμών στην κοινωνία πρέπει να γίνεται κατά τρόπο που θα ενισχύει την κοινωνική συνοχή και ειρήνη. Η εκπαίδευση καλείται να διαδραματίσει έναν διαμεσολαβητικό ρόλο στον μετασχηματισμό στερεοτυπικών αντιλήψεων, παραδοχών και στάσεων, γεφυρώνοντας το πολιτισμικό χάσμα μεταξύ των ντόπιων κοινωνιών και των νεοαφιχθέντων πληθυσμών, με στόχο την ανάπτυξη πολυτισμικών δεξιοτήτων, όπως η ενσυναίσθηση, η ανεκτικότητα και η κατανόηση ως προς τον άγνωστο άλλο. Η λογοτεχνία και η παιδική λογοτεχνία, ειδικότερα, είναι ένα ισχυρό εκπαιδευτικό εργαλείο που βοηθά τους μικρούς αναγνώστες να αναπτύσσουν γλωσσικές και επικοινωνιακές δεξιότητες (Aerila et al, 2016), προκαλεί την πολιτιστική τους φαντασία, ανοίγει παράθυρα σε άγνωστους κόσμους και διευρύνει τους ορίζοντές τους, αντικρούοντας μύθους και υπονομεύοντας στερεότυπα (Boles, 2006). Το παρόν άρθρο εστιάζει στην αναγκαιότητα που αναδύεται στην σύγχρονη εκπαιδευτική πρακτική για επιμόρφωση και ενημέρωση των εκπαιδευτικών της προσχολικής και πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, των υπεύθυνων σχολικών βιβλιοθηκών ή και των γονέων σχετικά με την επιλογή του κατάλληλου εικονοβιβλίου (για μαθητές ηλικίας 3-8 ετών), με αντικείμενο τις ιστορίες προσφύγων, ως εργαλείο της μαθησιακής διαδικασίας. Μέσα από την ανάλυση του κειμενικού λόγου και των εικόνων με την εφαρμογή Ποιοτικής Ανάλυσης Περιεχομένου σε συνδυασμό με την κριτική διαπολιτισµική και οπτική ανάλυση (Botelho and Rudman, 2009; Kress and Van Leeuwen’s, 2006), οι ενδιαφερόμενοι θα αποκτούν αυξημένη επαγρύπνηση και θα εξοπλίζονται με τις γνώσεις που χρειάζονται για την επιλογή των κατάλληλων βιβλίων που σχετίζονται με την προσφυγική εμπειρία και την ανίχνευση της ύπαρξης κυρίαρχης ιδεολογίας και σχέσεων εξουσίας σχετικά με την τάξη, την φυλή και το φύλο, καθώς επίσης και τον τρόπο που αυτές λειτουργούν μέσα από το κείμενο και την εικόνα, είτε φανερά είτε κρυφά. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, τόσο οι μικροί όσο και οι ενήλικες αναγνώστες θα ευαισθητοποιούνται ως προς το πώς μεταδίδονται οι σχέσεις εξουσίας, τα κρυμμένα μηνύματα και οι ιδεολογίες μέσω κειμένων και εικονογραφήσεων στα εικονοβιβλία, ώστε να προάγεται η ανάπτυξη δεξιοτήτων ενσυναίσθησης, κατανόησης και αποδοχής, με στόχο την ομαλή ένταξη των προσφυγικών πληθυσμών στην κοινότητα υποδοχής και την διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και ειρήνης. εκπαίδευση, εικονοβιβλία, πρόσφυγες, συμπερίληψη